تعریف
ترخیص کالا یک روند غیر قابل اجتناب درتمامی گمرک ها است که به هدف صادرات و واردات، توسط صاحب کالا یا نماینده ی قانونی وی صورت میگیرد. به عبارتی، ترخیص کالا شامل انجام تمام تشریفات و مراحل گمرکی مربوط به کالا جهت خروج آن از اماکن گمرکی است. فرایند ترخیص کالا که فرآیندی است شامل تهیه، آماده‌سازی و ثبت اسناد و مدارک به صورت فیزیکی یا الکترونیک و محاسبه هزینه‌ها شامل مالیات، سود بازرگانی و حقوق گمرکی و دیگر تسهیلات ارائه شده به واردکنندگان و صادرکنندگان می‌باشد، باید توسط یک کارگزار با تجربه و معتمد انجام شود و در غیر این صورت می تواند سرمایه شما را در معرض خطر غیر قابل جبران قرار دهد.
حق العملکار گمرک
کارگزار گمرکی یا حق العملکار گمرک به شخصي اطلاق ميشود كه به وکالت از صاحب کالا، تشريفات گمركي را انجام دهد. ماده ی 190 آیین نامه ی اجرایی قوانین امور گمرکی، کارگزار را ملزم به دارا بودن پروانه ی کارگزاری می داند. کارگزار یا حق العملکار رسمی گمرک می تواند مستقیم و یا به واسطه ی کارمندان و از طریق ثبت شرکت، به وکالت از بازرگانان و یا شرکت های صادرات و واردات، عملیات ترخیص کالا را در گمرکات مختلف انجام دهد. در شرکت بازرگانی دیده بان تجارت، اکثریت قریب به اتفاق مدیران و پرسنل، علاوه بر دارا بودن دانش و تجربه عملی در زمینه تجارت و ترخیص کالا، دارای درجه کارگزار رسمی از گمرکات ایران بوده که این امر خود موجب ایجاد حلقه اطمینان میان این مجموعه، گمرک و مراجعین محترم خواهد بود. این افراد علاوه بر تسلط کامل بر روی قوانین صادرات و واردات جاری در کشور، شناخت کاملی از موارد زیر دارا می باشند:
- ثبت سفارش
- تعیین تعرفه کالا
- مسیرها و رویه های گمرکی
- مجوزات مورد نیاز برای هر کالا و مراحل اخذ آنها از وزارتخانه ها
- بارگیری و بارچینی کالا در مبدا
- استریپ و استافینگ و حمل کالا با کانتینر به مقصدهای اعلامی
- اخذ تخفیفات تا معافیت گمرکی برای خطوط تولید
شرایط مورد نیاز جهت حق العملکاری در ترخیص کالا
کارت حق العملکاری توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران صادر می شود، طبق ماده ی 191 از آیین نامه ی اجرایی، فقط افرادی مجاز به دریافت پروانه ی کارگزاری گمرک هستند که حائز شرايط زیر باشند:
- تابعیت ایران.
- ارایه گواهی عدم سوءپیشینه کیفری (از مرجع قانونی مربوط) و عدم سابقه قاچاق گمرکی به گواهی گمرک ایران.
- داشتن حداقل مدرک کاردانی در رشته های امور گمرکی یا حداقل کارشناسی در سایر رشته ها
- دارا بودن گواهی پایان خدمت و یا معافیت دائم از خدمت نظام وظیقه.
- کارمند دولت نباشد.
- موفقیت در آزمون مربوط به قوانین امور گمرکی، صادرات، واردات و تجارت که از طرف گمرک ایران حسب نیاز برگزار می شود.
- داشتن حداقل سن بیست و پنج سال تمام.
تشخیص هویت و ارائه اسناد در ترخیص کالا
شرکت های ترخیص کار جهت ترخیص کالا نیازمند ورود اطلاعات مربوط به هویت صاحب کالا و نماینده ی آن جهت اظهار به گمرکات و تعیین ارزش کالای وارداتی به سیستم می باشند. در ترخیص کالا منظور از ارزش کالای وارداتی به معنای ارزش کالا در مبدا به علاوه نرخ کرایه حمل و بیمه کالا تا ورود به گمرک می باشد. (در صورت پرداخت شدن هزینه های دیگر نیز در تعیین ارزش گمرکی کالا اضافه می شود که شامل: ظروف و بسته بندی، هزینه های طراحی و هزینه حقوق مالکیت معنوی می باشد)
گمرک پس از دریافت اسناد و مدارک ترخیص کالا به تشخیص هویت و تشخیص کارت بازرگانی می پردازد و در مراحل بعد به تشخیص نماینده قانونی جهت ترخیص کالا، وکالت نامه ترخیص و معرفی نامه، بررسی پروانه حق العملکاری و بررسی مطالبات معوقه و کنترل بدهی مربوط به ارزش کالا می پردازد.
مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا
پس از دریافت ثبت سفارش از وزارت بازرگانی می بایست نسبت به تنظیم مدارک اقدام نمود. مدارک مورد نیاز عبارست از:
۱- ترخیصیه Delivery Order : سند یا حواله ای که توسط شرکت های حمل و نقل صادر و به محض ورود کالا بارنامه های مربوطه را به صورت الکترونیکی به گمرک ارسال می کند. به موجب این سند گمرک از تسویه صاحب کالا با شرکت حمل مطلع می شود. ترخیصیه در واقع نوعی مفاسا حساب شرکت حمل با صاحب کالا بوده و به موجب آن شرکت حمل‌کننده با تحویل قبض انبار کالای وارده به صاحب کالا بلامانع بودن تحویل کالا را از نظرخود به گیرنده مندرج در ترخیصیه به گمرک اعلام می‌دارد.
۲- قبض انبار Warehouse Receipt: طبق مفاد قانون امور گمرکی هر کالایی که به اماکن گمرکی یا انبارهای گمرکی تحویل می گردد باید بلافاصله در دفاتر مربوطه انبار ثبت و برای هر ردیف (آرتیکل) فهرست کل بار (مانیفست) یا اظهارنامه یا پروانه یا صورت مجلس ضبط یا بارنامه، قبض انبار جداگانه صادر و به تحویل دهنده کالا تسلیم گردد.
۳- بارنامه Bill of Lading: بارنامه عبارت است از سندی که حمل کننده یا نماینده وی پس از وصول کالا صادرمی کند و حاکی از حمل کالای مورد معامله از یک نقطه به نام مبدأ به نقطه دیگری به نام مقصد با وسیله نقلیه مورد توافق مانند کشتی و یا ترکیبی از آن ها در مقابل دریافت کرایه حمل، می باشد. بارنامه سندی است که دلالت برقرارداد حمل، تحویل و بارگیری و مالکیت کالا دارد و قابل معامله و قابل انتقال می باشد و اصلی ترین سند در تجارت بین المللی کالاست.
۴- پیش فاکتور یا پروفرما اینویس Proforma Invoice: پروفرما یا پیش فاکتور سندی است که توسط فروشنده صادر می گردد و مندرجات آن شامل نام و نشانی فروشنده و خریدار، نوع، مقدار و تعداد کالا، قیمت واحد کالا و قیمت کل، شرایط پرداخت، زمان تحویل کالا، مدت اعتبار پروفرما، مبدا کالا است.
۵- فاکتور Invoice: اینویس سندی است که فروشنده یا صادر کننده در مقابل ارائه کالا یا خدمات برای خریدار صادر می نماید. این سند مبین مبلغی است که خریدار می بایست در ازای دریافت میزان مشخصی از کالا و یا خدمات به فروشنده پرداخت نماید. این سند صرفا فی مابین دو طرف می باشد، حال در مواردی این صورت حساب در وجه اشخاص نیز صادر میگردد.
۶- لیست عدل بندی Packing List: لیست عدل بندی یا پکینگ لیست سندی است که همانند اینویس جهت انجام تشریفات گمرکی صادرات و واردات در گمرکات مبدا و مقصد مورد استفاده قرار میگیرد، همچنین این سند میتواند برای استفاده شرکت حمل مفید واقع گردد. پکینگ لیست نشان میدهد که محموله صادراتی شامل چه اقلامی است و تعداد بسته ها، ابعاد بسته ها، وزن خالص محصول و وزن ناخالص بسته های را نشان میدهد.
۷- گواهی مبدا Certificate of Origin: گواهی مبدا سندی بین المللی است که توسط اتاق بازرگانی بین الملل تدوین و ارائه شده و بر کشور محل تولید یا ساخت کالا دلالت می کند. مرجع صدور گواهی مبدا در جمهوری اسلامی ایران; اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران است.
۸- ثبت سفارش بازرگانی Purchase Order: یکی از الزامات واردات کالا به داخل کشور ثبت سفارش است. هر شرکت یا شخصی که قصد واردات کالا به داخل کشور را دارد باید از سازمان توسعه تجارت مجوز ثبت سفارش اخذ کند. به‌موجب سند ثبت سفارش می‌توانید کالای مورد نظر خود را وارد کشور کنید.
۹- بیمه نامه (در صورت وجود) Insurance: بیمه نامه سندی است که توسط شرکت بیمه به درخواست بیمه گذار برای پوشش خطراتی که موردنظر است در مقابل پرداخت حق بیمه صادرمی گردد در امر ترخیص و واردات کالا صورت خسارت وارده به کالا در مسیر حمل از طریق دریا، زمین و یا هوایی توسط بیمه گر پس از ارزیابی خسارت وارده به صاحب کالا پرداخت گردد.
مجوزات لازم برای ترخیص کالا
علاوه بر مدارک ذکرشده اخذ مجوزات لازم جهت ترخیص کالا نظیر مجوز استاندارد، مجوز بهداشت، مجوز وزارت ارشاد و کانون پرورش فکری کودکان، مجوز سازمان انرژی اتمی، مجوز وزارت ارتباطات و مخابرات، مجوز وزارت دفاع و پشتیبانی، مجوز مبارزه با مواد مخدر، مجوز قرنطینه مرزی و مجوز قرنطینه نباتی و البته مجوز وزارت راه که به کلیه کالاهایی که با ناوگان غیر ایرانی به حمل و نقل بین المللی خود پرداخته باشند (شامل ۱۰% کرایه حمل کالا) تعلق می گیرد را شامل می شود.