ترانزیت کالا یکی از مهم‌ترین عناصری است که در رابطه با تجارت بین‌المللی اهمیت دارد. ترانزیت کالا به انتقال کالاهایی از یک مکان به مکان دیگر، معمولاً از یک کشور به کشور دیگر، بدون انجام ترتیبات گمرکی در مکان مبدأ و تحت نظارت و کنترل گمرکی در مکان مقصد اشاره دارد. به عبارت دیگر، کالاها در مسیر انتقالی بین دو مکان یا دو گمرک قرار دارند و تا ورود به مقصد نهایی، به عنوان کالای ترانزیتی شناخته می‌شوند. این فرآیند ممکن است برای انتقال کالاهایی که از یک کشور به کشور دیگر صادر می‌شوند، استفاده شود و برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها و زمان، از اهمیت بالایی برخوردار باشد.
انواع ترانزیت
ترانزیت کالا به دو دسته ترانزیت داخلی و ترانزیت خارجی تقسیم می‌شود
ترانزیت داخلی
در این نوع ترانزیت، کالاها از یک گمرک مجاز داخلی کشور به گمرک مجاز داخلی دیگری جهت انجام تشریفات گمرکی انتقال داده می‌شوند. این فرایند برای کالاهایی که نیاز به ترخیص در یک مرکز گمرکی خاص دارند یا برای جلوگیری از مشکلات مرتبط با نقل و انتقال داخلی استفاده می‌شود. در صورتی که کالا به عنوان ترانزیت داخلی ارسال شود و مقصد بارنامه بعد از مرز ورودی باشد، صاحب کالا یا نماینده قانونی او موظفند پس از انجام تمامی تشریفات مربوطه و دریافت مجوز مربوطه، کالا را در زمان مقرر که براساس مسافت، نوع وسیله نقلیه و فصل سال توسط گمرک تعیین می‌شود، با اعمال مهر و موم (پلمپ) مناسب به کانتینر یا بسته‌های بار، به گمرک تحویل دهند.
مدارک لازم جهت الصاق به اظهارنامه ترانزیت داخلی شامل موارد زیر است:
- تصویر سیاهه خرید.
- تصویر صورت عدل بندی کالا.
- بارنامه،راهنامه یا فهرست کل بار(مانیفیست).
- ترخیصیه و موافقت کتبی بانک در صورت خرید کالا از طریق اعتبار اسنادی.
- گواهی های مستند به قوانین مربوطه که برای ترانزیت داخلی لازم است.
با تسلیم اظهارنامه به گمرک، عبوردهنده متعهد می‌شود کالا را در زمانی که بر اساس مسافت، نوع وسیله حمل، و فصل سال تعیین می‌شود، از طریق گمرک خروجی مشخص شده در پروانه عبور، خارج نماید.
ترانزیت خارجی
در این نوع ترانزیت، کالاها از مبدأ حرکت کرده و طبق بارنامه برای رسیدن به مقصد از کشور یا کشورهایی تحت عنوان کشورهای ترانزیت عبور می‌کنند. کالاها در این حالت وارد قلمرو گمرکی مجاز می‌شوند و در زمان مشخصی باید از آنجا خارج شوند.
البته ترانزیت خارجی قوانین مربوط به خود را دارد که به چند مورد ازین قوانین در زیر اشاره می کنیم:
- با تسلیم اظهارنامه به گمرک، عبوردهنده متعهد می‌شود کالا را در زمانی که بر اساس مسافت، نوع وسیله حمل، و فصل سال تعیین می‌شود، از طریق گمرک خروجی مشخص شده در پروانه عبور، خارج نماید.
- وزارت راه و شهرسازی با همکاری گمرک ایران، مدت و مسیر عبور کالاهای خارجی از قلمرو گمرکی را تعیین می‌کند.
- تمدید مهلت پروانه،یا تغییر گمرک خروجی با موافقت گمرک ورودی یا گمرک ایران و با اعلام مراتب به گمرک های ذی ربط امکان پذیر است.
- اگر صاحب کالا درخواست کتبی نماید،با نظارت گمرک می تواند بسته بندی کالای ترانزیتی را تجدید و ترمیم نماید.
- گمرک و سازمانهای ذی ربط در خواست عبور دهنده جهت انتقال بار از کانتینر به کامیون،واگن یا هواپیما و بلعکس را می پذیرند.
ترانزیت کالا به عنوان یک فعالیت بین‌المللی، نیازمند رعایت قوانین و مقررات مربوطه در هر کشور است و اهمیت بسزایی در فرآیند تجارت بین‌المللی دارد. در این راستا هلدینگ بازرگانی دیده بان تجارت با سال ها تجربه و تخصص در کلیه قوانین مربوطه به ترانزیت کالا می تواند مشاور قابل اتکایی برای تجار و بازرگانان عزیز باشد.