بازرگانی و تجارت از دیرباز یکی از مهم‌ترین ارکان زندگی بشر محسوب می‌شده است و می‌شود گفت یکی از اصلی‌ترین دلایل تشکیل اجتماع و زندگی اجتماعی انسان همین موضوع به‌حساب می‌آید. بازرگانی و تجارت به دو شکل داخلی و بین‌المللی قابل انجام است که نوع بین‌المللی و فرامرزی آن از قاعده اینکوترمز پیروی می‌کند. مجموعه قواعد اینکوترمز (Incoterms) شرایط و مسئولیت‌های بازرگانی را برای طرفین مشخص می‌کند و به این وسیله جلوی بسیاری از اختلاف نظرها را می‌گیرد.
در این مطلب قصد داریم به یکی از مهم‌ترین موضوعات در تجارت بپردازیم و آن را به زبان ساده و بی‌تکلف توضیح بدهیم؛ اگر به موضوعات مرتبط با حوزۀ بازرگانی بین‌الملل علاقه دارید تا پایان با دیده‌بان تجارت همراه باشید!
مختصری در مورد بازرگانی و تجارت
ضرورت معامله و مبادله بین کشورها چیزی نیست که بتوان آن را انکار کرد. کشورها از گذشته‌های دور به انجام دادوستد برون‌مرزی تمایل داشته و دارند. مزیت تجارت با دیگر کشورها در وهلۀ اول تأمین نیازها و دستیابی به کالاها و خدماتی است که در سایر نقاط جهان قابل تهیه و دسترسی هستند.
انقلاب صنعتی در اروپا نقطۀ عطفی در تاریخ بود که منجر به پیشرفت‌های فنی و اقتصادی زیادی شد. از آن زمان حجم مبادلات جهانی افزایش چشمگیری پیدا کرد و تجارت بین‌المللی شکلی پیشرفته و مدرن‌تر به خود گرفت. با ورود به عصر مدرن و اختراع اینترنت، تعامل بین افراد در اقصی‌نقاط دنیا در کمترین زمان ممکن مقدور شد و همین مسئله، تجارت و بازرگانی بین‌الملل را دچار تحولات گسترده‌ای کرد.
امروزه با وجود حجم بالای صادرات، مدیریت کالاهای انبوهی که به مقاصد مختلف حمل می‌شوند تبدیل به یک مشکل بزرگ شده است. کشتی‌های بزرگ تجاری که بعضی از تا ۱۵۰۰۰ کانتینر را جابه‌جا می‌کنند با اینکه امر تجارت را تسهیل بخشیده؛ ولی به‌موازات آن چالش‌هایی را هم به وجود آورده است.
در هرکدام از معاملات بین‌الملل، دست کم دو طرف از دو کشور مجزا درگیر معامله می‌شوند و این امر از پیچیدگی‌های زیادی برخوردار است. ایجاد وحدت رویه و زبان مشترک در مراحل مختلف کار از همان ابتدا جزء دغدغه‌های اصلی سازمان‌های بین‌المللی بود و هر کدام با توجه به تخصص خود سعی کردند بخشی از کار را سازماندهی نموده و رویه‌های مشترک بین‌المللی ایجاد نمایند. قواعد اینکوترمز یکی از این راه‌حل‌ها بود.
- مطلب پیشنهادی: قوانین امور گمرکی بخش اول
شروع شکل گیری قواعد اینکوترمز
اتاق بازرگانی بین‌المللی در سال ۱۹۱۹ در پاریس تأسیس شد. این نهاد به نمایندگی از بنگاه‌های اقتصادی در سراسر دنیا فعالیت می‌کند و سعی دارد از منافع تجار در برابر دولت‌ها حمایت کند. اتاق بازرگانی بین‌المللی برای این منظور کمیته‌های تخصصی متعددی را تشکیل داد و تدوین یک سری قوانین استاندارد را شروع کرد که قواعد اینکوترمز نام گرفت.
یکی از اهداف اساسی اتاق بازرگانی بین‌المللی تهیه و تدوین قوانین استاندارد بین‌المللی ناظر بر تجارت بود. کمیته‌های تخصصی مختلف در طول سالیان گذشته تلاش زیادی کردند تا مشکلات و موانع تجارت را رفع نموده و زبان مشترکی بین کشورهای مختلف ایجاد نمایند.
تجارت بین‌المللی از فرایند پیچیده‌ای برخوردار است و در مقایسه با بازرگانی داخلی بسیار سخت‌تر و ریسک هزینه و مسئولیت‌های بیشتری برای هر دو طرف دارد. بنابراین در این فرایند علاوه بر بحث هزینه‌های مترتب موضوعاتی همچون: تعهدات یا مسئولیت‌ها و ریسک نیز حائز اهمیت هستند.
اتاق بازرگانی بین‌المللی در سال ۱۹۳۶ با در نظر گرفتن تمامی این چالش‌ها، برای اولین‌بار سعی کرد با تدوین شرایط بازرگانی بین‌الملل یا اینکوترمز، نحوه تقسیم هزینه‌ها، مسئولیت‌ها و ریسک‌های معامله هر یک از طرفین را به شکل روش‌هایی استاندارد مشخص می‌کند.
این شرایط به نام اینکوترمز شهرت یافت. در زبان فارسی بعضی اساتید بازرگانی بین‌الملل این واژه را به: “شرایط بازرگانی بین‌الملل” و بعضی دیگر به “اصطلاحات بازرگانی بین‌الملل” ترجمه کردند. تدوین قواعد اینکوترمز از دهه ۱۹۲۰ میلادی آغاز شد و در سال ۱۹۲۸ جزوه‌ای تحت عنوان شرایط تجاری توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی منتشر شد.
از آن زمان تاکنون این شروط بارها بازنگری و دستخوش تغییرات اساسی شده است که آخرین آنها در سال 2010 میلادی بود.
قواعد اینکوترمز چه هستند و چه کاری انجام می‌دهند؟
مبادله بازرگانی بین‌المللی شامل مراحل زیادی است. کالای موضوع معامله از کشور مبدأ حمل می‌شود و به مرز و گمرک مبدأ می‌رسد بعد بر وسیله اصلی حمل بارگیری می‌شود. پس از حمل و نقل بین المللی کالا به مرز و گمرک کشور مقصد می رسد. در بندر مقصد، کالا ترخیص وارداتی شده و تا انبار خریدار در داخل کشور حمل می‌شود.
اینکوترمز عبارت است از قواعد استاندارد بین‌المللی که اتاق بازرگانی بین‌المللی آنها را تدوین کرده است و چگونگی تقسیم و هزینه‌ها، تعهدهای قراردادی و ریسک‌ها را در قراردادهای بین فروشنده و خریدار مشخص می‌کند.
مسائل بانکی، پرداخت بازرسی بیمه و عقد قرارداد حمل نیز به فرایند فوق اضافه می‌گردد, به بیان ساده اینکوترمز قصد دارد چگونگی تقسیم مسئولیت‌ها تعهدات هزینه‌ها و خطرات این فرایند بین فروشنده و خریدار را به شکل استاندارد روشن کند. قواعد اینکوترمز یک سری راه حل از قبل پیش‌بینی شده برای سامان‌دادن و استاندارد نمودن رابطه فروشنده و خریدار تعیین می‌کند.
نکته قابل توجه اینکه اینکوترمز ۲۰۱۰ را در معاملات داخلی نیز می‌توان مورد استفاده قرارداد. در این‌گونه موارد باید دقت بسیار زیادی به تعیین محل مورد توافق داشت و محل مورد نظر را به‌صورت کاملاً دقیق تعریف نمود. اغلب طرفین قرارداد روش‌های تجاری کشور مقابل را به‌طور دقیق نمی‌دانند. این موضوع می‌تواند موجب سوءتفاهم اختلاف و دعوی حقوقی و اتلاف وقت و پول ناشی از آنها شود.
در یک نگاه کلی با توجه به تعاریفی که تا اینجا ارائه شد، اهداف و کاربردهای اینکوترمز شامل موارد زیر است:
- قواعد و مبنای اساسی برای تفسیر روابط تجاری مشخص‌کردن مسئولیت‌های خریداران و فروشندگان در انجام معاملات.
- ایجاد رویه و ضوابط معین در نظام مبادلات بین‌المللی برقراری و حاکم نمودن قواعد و قوانین یکسان در محاکم حقوقی.
- کاهش اختلافات و تنش‌ها بین خریداران و فروشندگان.
- تسهیل انجام مبادلات بین‌المللی.
اینکوترمز چه کاری را نمی‌تواند انجام دهد؟
علی‌رغم اینکه اینکوترمز سعی می‌کند وظایف و مسئولیت‌های فروشنده و خریدار را در هر معامله یا خرید و فروش مشخص نماید؛ اما به موارد زیر مربوط نمی‌شود و به این موارد ورود نمی‌کند:
- انتقال حقوق مالکیت معنوی کالا از فروشنده به خریدار.
- حق مالکیت کالا و زمان انتقال مالکیت از فروشنده به خریدار.
- تفسیر قوانین تحویل کالا.
- تعهدات طرفین در مقابل اسناد اعتباری و یا حفاظت از کالا.
- تأثیر وقایع پیش‌بینی‌نشده در اجرای مسئولیت‌ها و معافیت یا آزادی یا
- خلاصی از اجرای تعهدات در این‌گونه مواقع.
- پیامدهای نقض قرارداد.
هر چند در تفسیر اینکوترمز بعضی موارد نقض قرارداد تحلیل می‌شود؛ اما چگونگی برخورد و پیامدهای آن مورد تحلیل قرار نمی‌گیرد به جز انتقال زودرس یا زودهنگام خطرات از فروشنده به خریدار، قصور خریدار برای تحویل‌گرفتن کالا و یا عدم معرفی شرکت حمل‌کننده در دسته F از سوی خریدار در زمان مقرر از جمله این موارد است.
فورس ماژور و هارد شیپ
در صورت بروز فورس ماژور و طول‌کشیدن شرایط آن بیش از یک زمان تعیین شده در قرارداد (عموماً ۶ ماه) امکان فسخ قرارداد وجود دارد. اگر فورس ماژور رخ بدهد، طرف اول در گام نخست تبعات و زیان ایجاد شده را به حداقل ممکن رسانده و در مرحلۀ بعدی به طرف مقابل اطلاع‌رسانی می‌کند. در نهایت اسناد مثبت دال بر وقوع فورس ماژور به طرف مقابل تحویل داده خواهد شد.
اینکوترمز به انتقال مالکیت و مسائل مربوط به مالکیت معنوی نمی‌پردازد. همچنین به امور قضایی و حل و فصل اختلافات نیز ورود نمی‌کند.
تبعات عدم انجام تعهدات
واقعیت این است که اینکوترمز صرفاً تعهدات هر طرف را مشخص می‌کند و به تبعات عدم انجام آنها کاری ندارد. اگر به دنبال شرح تبعات هستید قراردادهای زیر این موارد را پوشش می‌دهند:
- LIQUIDATED DAMAGES خسارت و غرامت.
- یا LATE DELIVERY PENALTIES جریمه تحویل دیرهنگام.
- LATE PAYMENT PENALTIES پرداخت دیرهنگام.
- سرجمع مسئولیتTOTAL LIABILITY .
اشاره به نسخه مورد نظر اینکوترمز در قرارداد با توجه به تغییراتی که در اینکوترمز داده می‌شود الزامی است. به عبارت دیگر، طرفین قراردادی که اینکوترمز را در قرارداد فروش لحاظ می‌کنند، باید همیشه صراحتاً به نسخه شماره جاری یا نسخه مورد توافق اشاره کنند.
همین موضوع ممکن است به‌سادگی نادیده گرفته شود؛ مثلاً در مواردی که در نمونه‌های استاندارد یا فرم‌های سفارش کالای مورد استفاده بازرگانان استفاده، بدون توجه به نسخه خاصی از اینکوترمز، فقط به استفاده از یک قاعده خاص بسنده می‌شود.
اشاره‌نکردن به نسخه جاری و یا نسخه خاصی از اینکوترمز ممکن است بعداً در مورد اینکه آیا قصد طرفین منظور نمودن نسخه جاری یا نسخه قبلی در قراردادشان بوده است موجب بروز اختلاف شود. بنابراین بازرگانانی که قصد دارند از اینکوترمز ۲۰۲۰ استفاده نمایند باید به‌وضوح مشخص نمایند که “اینکوترمز ۲۰۲۰” بر قرارداد آنها حاکم است.
- بیشتر بخوانید: واردات از چین بدون گمرک
- بیشتر بخوانید: مراحل ترخیص کالا از گمرک
جمع‌بندی
قواعد اینکوترمز یا قاعده اینکوترمز عبارت است از یک سری قوانین بین‌المللی که حدود اختیارات و مسئولیت‌های هرکدام از طرفین معامله را مشخص می‌کند. این قوانین با هدف این تصویب شد تا پیچیدگی‌های مربوط به امور بازرگانی در مقیاس جهانی را بهبود ببخشد. امروزه این قوانین توسط تقریباً تمامی کشورها مورد قبول است و تمامی تجار خودشان را ملزم به رعایت آن می‌دانند. در مورد جزئیات این قوانین در آینده مطالبی را منتشر خواهیم کرد.
گروه بازرگانی و ترخیص کالا دیده بان تجارت با بیش از 10 سال سابقه در زمینۀ واردات و صادرات کالا، یکی از باتجربه‌ترین شرکت‌های تجاری ایران است که در تمامی مراحل واردات کالا از مبدأ: چین، کره جنوبی، ترکیه و اروپا راهنما و همراه شما خواهد بود. جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره تماس: 09178295849 تماس حاصل فرمایید!