اصطلاحات اینکوترمز در نگاه اول پیچیده و مبهم به نظر می‌رسند و اگر با قوانین تجارت بین‌الملل آشنا نباشید، استفاده از مفاهیم نادرست در قراردادهای تجاری می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات متعدد باشد. با در نظر گرفتن این مسئله در این مطلب قصد داریم رایج‌ترین اصطلاحات اینکوترمز را معرفی و در مورد آنها توضیح بدهیم؛ با دیده‌بان تجارت همراه باشید!
اصطلاحات اینکوترمز به چه چیز گفته می شود؟
اصطلاح اینکوترمز (Incoterms) کوتاه‌شده‌ی عبارت International Commercial Terms است که به معنای “شرایط تجاری بین‌المللی” می‌باشد. این اصطلاح توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) در سال 1936 معرفی شد و از آن زمان به‌صورت دوره‌ای به‌روزرسانی می‌شود تا با تغییرات و نیازهای تجارت بین‌المللی همگام باشد.
هدف اصلی اینکوترمز، استانداردسازی و تعریف شفاف وظایف، ریسک‌ها و هزینه‌های مرتبط با تحویل کالا در معاملات تجاری است. استفاده از این اصطلاحات، زبان مشترکی برای تاجران و بازرگانان ایجاد می‌کند تا اختلافات در زمینه‌ی تعهدات طرفین به حداقل برسد.
این قوانین به طور مشخص مسئولیت‌ها و نقاط انتقال ریسک بین خریدار و فروشنده را در مراحل مختلف حمل‌ونقل و تحویل کالا تعیین می‌کنند. برای مثال:
- مشخص می‌کند که کدام طرف هزینه‌های حمل‌ونقل، بیمه یا گمرک را بر عهده دارد.
- نقطه انتقال ریسک از فروشنده به خریدار را تعیین می‌کند (مانند لحظه‌ای که کالا به کشتی تحویل داده می‌شود).
اینکوترمز برای تمام شیوه‌های حمل‌ونقل، از جمله زمینی، هوایی و دریایی، کاربرد دارد.
- بیشتر بخوانید: اینکوترمز چیست؟
دسته بندی کلی قواعد اینکوترمز
پیش از اینکه به سراغ رایج‌ترین اصطلاحات اینکوترمز برویم بهتر است نگاهی به دسته‌بندی کلی قواعد اینکوترمز داشته باشیم. این کار کمک می‌کند تا مفهوم برخی از عبارات انگلیسی و مخفف در این زمینه واضح‌تر شود.
کلیه قواعد اینکوترمز به دو دسته تقسیم شده‌اند. دسته ۱ قواعدی که برای همه روش‌ها قابلیت استفاده دارند و دسته 2 قواعدی هستند که در حمل‌ونقل دریایی کاربرد دارند.
در ادامه چند قاعدۀ رایج که در تمامی روش‌های حمل و نقل بین الملل کاربرد دارند را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
EXW از اصطلاحات اینکوترمز
در این قاعده فروشنده باید کالا و اسناد مورد نیاز را در زمان تعیین شده طبق قرارداد به خریدار یا حمل‌کننده معرفی شده از جانب وی (خریدار) تحویل دهد. فروشنده در واقع کالا را در محل خود آماده بارگیری و در اختیار خریدار قرار می‌دهد. در این حالت فروشنده تعهدی بابت انجام تشریفات گمرکی صادرات و اخذ مجوزهای صدور ندارد. در این حالت در صورت درخواست خریدار، فروشنده موظف است به ریسک و هزینه خریدار در اخذ مجوزهای صدور و انجام تشریفات گمرکی کمک‌های لازم را ارائه کند.
خریدار بر طبق این قاعده باید قوانین و مقررات صادرات کالا در کشور مبدأ را مطالعه و مطابق با آنها عمل کند. در صورت هرگونه ممنوعیت در خصوص صادرات هیچ‌گونه مسئولیتی برعهده خریدار نیست.
قاعده FCA در اصطلاحات اینکوترمز
قاعده تحویل کالا در محل مقرر به حمل‌کننده در بین اصطلاحات ایکوترمز بدین معناست که فروشنده تحویل کالا را هنگامی به انجام می‌رساند که آن را پس از ترخیص برای صدور در محل مقرر در اختیار حمل‌کننده تعیین شده از سوی خریدار قرار دهد.
منظور از حمل‌کننده در این قاعده هر شخصی است که توسط خریدار معرفی می‌شود و الزاماً یک شرکت حمل‌کننده نیست. باید دقت کرد که محل انتقال خطر به‌صورت دقیق تعیین شود چرا که خطر از آن نقطه به بعد با خریدار است.
این قاعده اولین‌بار در سال ۱۹۸۰ مورد استفاده قرار گرفت. علی‌رغم اینکه ممکن است محل تحویل، محل خود فروشنده باشد، اما ترخیص صادراتی و هزینه و ریسک آن بر عهده فروشنده است. همچنین اخذ مجوزهای صادرات و پرداخت حقوق و عوارض احتمالی صادرات نیز به عهده فروشنده است.
فروشنده نسبت به حمل و نقل و بیمه کالا تعهدی ندارد؛ اما در صورت درخواست خریدار می‌تواند به ریسک و هزینه خود خریدار به وی کمک نماید. البته درصورتی‌که محل مورد توافق محلی غیر از محل فروشنده باشد حمل‌ونقل و ریسک رساندن کالا به آن محل خاص با فروشنده است.
اصولاً در بین اصطلاحات اینکوترمز و گروه قواعد F فروشنده متعهد است کالا را به حمل‌کننده معرفی‌شده از سوی خریدار در زمان مقرر تحویل دهد. بهتر است در قرارداد مشخص شود که کالا باید کانتینری تحویل شود یا خیر، به‌علاوه اینکه در صورت کانتینری بودن باید به FCL یا LCL بودن کانتینر دقت نمود.
قاعده CPT
CPT در اصطلاحات اینکوترمز این معنا را می‌دهد: “پرداخت کرایه حمل کالا تا…” بدین معناست که فروشنده کالا را به حمل‌کننده‌ای که خود تعیین کرده است تحویل می‌دهد. اما به علاوه باید هزینه لازم جهت حمل کالا تا مقصد مقرر را بپردازد. به عبارتی خریدار مسئولیت کلیه خطرهای متوجه کالا و هرگونه هزینه‌های دیگر و هزینه‌های غیر متعارف پس از تحویل را تقبل می‌کند.
در این اصطلاح حمل‌کننده به معنای هر شخصی است که در قرارداد حمل‌ونقل تعهد می‌کند حمل کالا را از طریق راه‌آهن، جاده، هوا، آبراه‌ها یا ترکیبی از این شیوه‌ها انجام دهد یا ترتیبات انجام آن را فراهم آورد. در این قاعده ۲ نقطه بحرانی وجود دارد یکی نقطه انتقال خطر و دوم نقطه انتقال هزینه از فروشنده به خریدار.
خریدار در قاعده FCA مسئولیت کلیه خطرهای متوجه کالا و هرگونه هزینه‌های دیگر و هزینه‌های غیر متعارف پس از تحویل به اولین متصدی حمل را تقبل می‌کند.
نکته مهم اینکه اگر از حمل‌کنندگان متعددی برای حمل کالا به مقصد مقرر استفاده شود، مسئولیت خطرهای متوجه کالا هنگامی منتقل می‌گردد که کالا به نخستین حمل‌کننده برسد. البته در صورتی که طرفین در قرارداد توافق نمایند، می‌توان محل انتقال خطر را به محلی بعد از تحویل به اولین متصدی حمل تغییر داد. این موضوع باید صریحاً در قرارداد گنجانده شود.
از این قاعده در اصطلاحات اینکوترمز می‌توان برای هر روش حمل و نقل از جمله حمل و نقل مرکب استفاده نمود. نقطه انتقال هزینه در مقصد نهایی نیز بهتر است. دقیقاً تعیین شود، چرا که پرداخت هزینه‌ها تا آن محل بر عهده فروشنده است. فروشنده موظف است حمل را به‌گونه‌ای هماهنگ نماید که بتواند کالا را در آن نقطه تحویل دهد.
CIP
اصطلاح پرداخت کرایه حمل و بیمه کالا تا… بدین معناست که فروشنده کالا را به حمل‌کننده‌ای که خود تعیین کرده است تحویل می‌دهد؛ اما باید هزینه لازم جهت حمل کالا تا مقصد مقرر را نیز بپردازد. به عبارتی خریدار مسئولیت کلیه پس از تحویل را تقبل می‌کند. و هرگونه هزینه‌های اضافی آن (البته در قاعده CIP خطر از میان رفتن یا آسیب‌دیدن کالا در خطرهای متوجه کالا جریان حمل‌ونقل به عهده خریدار است،) را تحت پوشش بیمه قرار دهد.
بنابراین در این قاعده نیز دو نقطه بحرانی وجود دارد که باید به‌صورت شفاف و واضح هر دو نقطه مشخص شوند. از این قاعده می‌توان برای تمام روش‌های حمل و نقل از جمله حمل و نقل مرکب استفاده نمود. تعهدات خریدار و فروشنده در این قاعده شبیه به CIF است. تفاوت در این است که CIF ویژه حمل با کشتی یا حمل دریایی است و نمی‌توان از آن برای دیگر روش‌های حمل استفاده نمود.
در این گروه از اصطلاحات اینکوترمز، فروشنده کالا را تهیه بسته‌بندی و ترخیص صادراتی می‌کند. قرارداد حمل و بیمه را با شرکت‌های حمل و بیمه‌گر منعقد نموده و هزینه‌های مترتب را پرداخت می‌کند. خریدار نیز کالا را تحویل می‌گیرد و تشریفات ترخیص وارداتی را انجام می‌دهد و پرداخت حقوق ورودی و هزینه‌های گمرکی در کشور خود را برعهده دارد.
از سوی دیگر در صورتی که کالا در جریان حمل‌ونقل آسیب ببیند یا خطرات تحت پوشش بیمه فروشنده بر آن حادث شود خریدار می‌تواند از شرکت بیمه‌ای طلب خسارت نماید و این موضوع در تعهدات فروشنده نیست.
- در همین رابطه: تعیین مسئولیت‌ها طبق قاعده اینکوترمز
- در همین رابطه: انواع اینکوترمز
اصطلاحات اینکوترمز دریایی چیستند؟
اصطلاحات اینکوترمز دریایی (Maritime Incoterms) چهار قاعده تجاری ویژه برای حمل‌ونقل کالا از طریق دریا و آبراه‌های داخلی هستند که وظایف و مسئولیت‌های فروشنده و خریدار را در معاملات مرتبط با حمل‌ونقل دریایی مشخص می‌کنند. این اصطلاحات عبارت‌اند از:
FAS (Free Alongside Ship)
فروشنده کالا را تا کنار کشتی در بندر بارگیری تعیین‌شده تحویل می‌دهد.
مسئولیت و هزینه‌های مربوط به بارگیری و حمل‌ونقل از این مرحله به خریدار منتقل می‌شود.
FOB (Free On Board)
فروشنده کالا را روی عرشه کشتی در بندر بارگیری تعیین‌شده تحویل می‌دهد.
از این لحظه، خریدار مسئولیت تمامی هزینه‌ها و ریسک‌ها را بر عهده می‌گیرد.
CFR (Cost and Freight)
فروشنده تا بندر مقصد؛ هزینه حمل کالا را پرداخت می‌کند.
اما ریسک انتقال کالا از لحظه بارگیری در کشتی به خریدار منتقل می‌شود.
CIF (Cost, Insurance, and Freight)
مشابه CFR است، با این تفاوت که فروشنده هزینه بیمه کالا تا بندر مقصد را نیز می‌پردازد.
با این حال، ریسک همچنان از لحظه بارگیری روی کشتی به خریدار منتقل می‌شود.
این اصطلاحات تنها برای حمل‌ونقل دریایی یا از طریق آبراه‌های داخلی کاربرد دارند و مناسب مواردی هستند که کالا باید مستقیماً از کشتی به کشتی دیگر منتقل شود.
بیشتر بخوانید: انواع قواعد اینکوترمز دریایی
کلام پایانی
دنیای تجارت بین‌الملل مفاهیم خاص خودش را دارد و آشنایی با هرکدام از این مفاهیم می‌تواند به شما در انجام یک معاملۀ بازرگانی خوب کمک کند. با در نظر گرفتن این موضوع در این مطلب به بررسی رایج‌ترین اصطلاحات اینکوترمز پرداختیم و در مورد آنها توضیح دادیم. از نظر شما کدام اصطلاح پرکاربرد در این مطلب از قلم افتاده بود؟ نظرات خودتان را در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.
شرکت بازرگانی بین‌الملل و ترخیص کالا دیده بان تجارت با بیش از 10 سال سابقه در زمینۀ تجارت بین‌الملل، تمامی خدمات مرتبط با تشریفات گمرکی شما اعم از انتقال ارز، ترخیص کالا، حمل‌ونقل بین‌المللی، صادرات و ترانزیت کالا را ارائه می‌کند. جهت کسب اطلاعات بیشتر از طریق شماره‌تلفن: 09178295849 با ما در تماس باشید!