پیش از این در مورد اینکوترمز و کلیات آن در “اینکوترمز چیست؟” صحبت کردیم. انواع اینکوترمز شامل گروه‌های مختلفی از این قواعد می‌شوند که با عبارات و اصطلاحات انگلیسی قابل تفکیک هستند. مجموع این عبارات شاید در نگاه اول پیچیده و سخت به نظر برسند؛ اما اگر با دسته‌بندی‌های آنها به‌درستی آشنا باشید درنهایت همه چیز به‌سادگی قابل درک است. در این مطلب انواع اصطلاحات ایکوترمز را مورد بررسی قرار می‌دهیم؛ با دیده‌بان تجارت همراه باشید!
تاریخچه اینکوترمز
قبل از اینکه به موضوع انواع اینکوترمز بپردازیم بیایید مختصر نگاهی به تاریخچه این قواعد داشته باشیم و علت اعمال تغییرات در نسخ مختلف را بهتر درک کنیم.
اولین نسخه اینکوترمز در سال ۱۹۳۶ تدوین شد و مورد استفاده قرار گرفت. اولین بازنگری در قواعد آن بعد از جنگ جهانی دوم در آستانه تشکیل اتحادیه اروپا در سال ۱۹۵۳ انجام شد. اینکوترمز بعداً در سال‌های متمادی مورد بازنگری قرار گرفت.
نسخه اول در بین انواع اینکوترمز بر تعیین یک سری محل به‌عنوان نقاط بحرانی تحویل متمرکز بود. تحویل کنار کشتی، تحویل لبه کشتی، تحویل در محل فروشنده و چند قاعده دیگر از جمله این نقاط بحرانی پس از جنگ جهانی دوم بودند. در این زمان اهمیت حمل ریلی به‌شدت افزایش یافته بود. در نتیجۀ این موضوع، قاعده FOT و FOR برای حمل ریلی به وجود آمدند و در سال ۱۹۷۶ قاعده ویژه حمل هوایی تحت نام Airport اضافه شد.
سال ۱۹۸۰ با توجه به افزایش حمل غیر دریایی و اهمیت بیمه، قواعد CIP و CPT مطرح شدند که علی رغم اینکه برای همه روش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما با توجه به وجود دو قاعده CFR و CIF ویژه حمل دریایی، قواعد فوق عموماً برای حمل غیر دریایی استفاده می‌شوند.
در سال ۱۹۶۷ قواعدی مطرح شدند که در آنها فروشنده موظف می‌شد کالا را تا مقصد برساند و ریسک و تمام هزینه‌های آن را بپذیرد. اگر چه در قواعد دسته C فروشنده هزینه‌ها را تا مقصد می‌پرداخت؛ اما خطرات مربوط به آن را نمی‌پذیرفت. در سال ۱۹۶۷ در قواعد دسته D فروشنده خطرات را تا مقصد نیز بر عهده گرفت.
- بیشتر بخوانید: تعیین مسئولیت ها طبق قاعده اینکوترمز
علت بازنگری قواعد
علت اصلی بازنگری مکرر انواع اینکوترمز نیاز به تطبیق آن با روش معمول تجاری روز است. در واقع مراحل مختلف تجارت و ابزارهای اجرای هر مرحله در طول زمان تغییر و تکامل پیدا می‌کند و بازنگری اینکوترمز امری اجتناب‌ناپذیر است.
تغییرات ایجاد شده در اجرای تجارت در ابعاد مختلف از جمله اهمیت یافتن روش‌های حمل گوناگون در بازه‌های زمانی مختلف، تجارت الکترونیکی، اختراع کانتینر، روش‌های پرداخت پیشرفته، اسناد مورد نیاز، تکامل انواع بیمه حمل و نقل و بازرسی کالا و دیگر گام‌های تجارت بازنگری اینکوترمز را به امری ضروری بدل کرده است.
لازم به ذکر نیست که مرتباً تلاش می‌شود تا تهیه و ارائه اینکوترمز به نحوی بهبود پیدا کند تا موجب تسهیل در کاربرد عملی آن گردد. بازنگری اینکوترمز در سال‌های گذشته به‌صورت هر ۱۰ سال یکبار انجام شده است.
نسخ قدیمی
اینکوترمز ۲۰۰۰ ساختار بسیار نظام‌مند و در عین حال ساده داشت؛ در این ساختار با حرکت از دسته E به سمت D مسئولیت‌های فروشنده افزایش می‌یافت. هر دسته تفاوت‌های اساسی با دیگر دسته‌ها داشت و در عین حال قواعد درون هر دسته شباهت‌های قابل توجه با یکدیگر داشتند. به علاوه اینکه قواعد هر دسته تفاوت‌های ریزی نیز با یکدیگر داشتند که این باعث می‌شد در هر دسته چند قاعده وجود داشته باشد. در این بخش ساختار اینکوترمز ۲۰۰۰ مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد مطالعه این بخش به یادگیری و به‌خاطر سپاری اینکوترمز کمک زیادی می‌کند
در اینکوترمز ۲۰۰۰ برای سهولت درک مقررات به چهار گروه مختلف پایه تقسیم شدند که انواع اینکوترمز را تشکیل می‌دهند.
- گروه اول شامل قاعده‌ای است که فروشنده بر اساس آن کالا را در محوطه یا محل فعالیت خود به خریدار تحویل می‌دهد و به دسته E شهرت دارد.
- گروه دوم شامل قواعدی است که فروشنده کالا را در محل تعیین شده بعد از ترخیص صادراتی به حمل‌کننده معرفی شده توسط خریدار تحویل می‌دهد و تحت نام دسته F شناخته می‌شود.
- و گروه سوم شامل قواعد و اصطلاحاتی است که فروشنده قرارداد حمل را بدون قبول ریسک مسئولیت فقدان یا خسارت وارده به کالا که بعد از حمل و ارسال واقع می‌شود را منعقد می‌کند و دسته C نام‌گذاری شده است.
- درنهایت گروه چهارم شامل قواعدی که بر اساس آن فروشنده کلیه هزینه‌ها و مسئولیت آوردن و رساندن کالا تا مقصد را به عهده دارد و به نام دسته D شهرت دارد.
هر چه از گروه E فاصله می‌گیریم و به گروه D نزدیک می‌شویم تعهدات وظایف و هزینه‌های فروشنده بیشتر و بالعكس تعهدات، وظایف و هزینه‌هایی که بر عهده خریدار است کمتر می‌شود و طبیعتاً قیمت اعلامی از سوی فروشنده افزایش می‌یابد.
انواع اینکوترمز و نقاط انتقال خطر
همان‌طور که پیش از این نیز اشاره شد 3 قلمرو مهم در جابه‌جایی کالا و تجارت بین‌الملل وجود دارد. این سه منطقه شامل کشور فروشنده، مرزهای بین‌المللی که حمل‌ونقل اصلی در آنجا اتفاق می‌افتد و کشور خریدار است. این سه قلمرو با نشان‌دادن محل ترخیص صادراتی در کشور مبدأ و محل ترخیص وارداتی در کشور مقصد از هم تفکیک می‌شوند.
نقطه انتقال خطر در قواعد عبارت‌اند از:
- E محل فروشنده
- F مرز کشور فروشنده
- C مرز کشور فروشنده
- D مرز کشور خریدار
بعضی از قواعد ویژه یک وسیله حمل خاص هستند؛ همچون FOB و FAS مخصوص حمل دریایی و نمی‌توان آنها را با وسایل حمل دیگر به کار برد. در زیر این چهار گروه به‌صورت مجزا مورد بررسی اجمالی قرار می‌گیرند.
انواع اینکوترمز: گروه اول E
این گروه از یک قاعده تحت عنوان EXW تشکیل شده است. در این قاعده فروشنده کالا را در مکان مورد توافق در اختیار خریدار قرار می‌دهد که معمولاً محل کار خود فروشنده، کارگاه، کارخانه، انبار یا مزرعه است. در این قاعده تعهدات مسئولیت‌ها و هزینه‌های فروشنده در حداقل ممکن است.
انواع اینکوترمز: گروه دوم F
تفاوت اساسی این گروه با گروه E یا قاعده EXW افزایش تعهدات و هزینه‌های فروشنده در چند مورد است. فروشنده که در حالت قبل کالا را در محل خود و در داخل کشور خود و حتی بارگیری نشده به خریدار تحویل می‌داد. در این گروه موظف است کالا را بعد از تولید بارگیری کند، حمل داخلی را در کشور خود انجام دهد و تشریفات ترخیص صادراتی را بر عهده بگیرد و سپس تمام اسناد مندرج در قرارداد را تهیه و به خریدار تحویل دهد. همچنین فروشنده ریسک‌ها و خطرات کالا را تا محل تحویل کالا به نماینده خریدار یا شرکت حمل بر عهده می‌گیرد.
در قاعده EXW فروشنده کالا را در مکان مورد توافق در اختیار خریدار قرار می‌دهد که معمولاً محل کار خود فروشنده کارگاه کارخانه، انبار یا مزرعه است.
سه قاعده در این گروه وجود دارد که عبارت‌اند از: FAS FCA و FOB. در این گروه حرف F مخفف واژه Free است که بهتر است در فارسی به تحویل ترجمه شود. کرایه اصلی مربوط به حمل و نقل بین المللی در هر سه قاعده همچنان توسط خریدار پرداخت می‌گردد. تحت قواعد این گروه، مگر با توافق قبلی، فروشنده حمل داخلی در کشور خود را هماهنگ و هزینه‌های آن را پرداخت می‌کند.
انواع ایتکوترمز: گروه سوم C
تفاوت اساسی این گروه با گروه F که شامل سه قاعده بود افزایش تعهدات و هزینه‌های فروشنده در چند مورد است. فروشنده که در گروه قبل هزینه حمل بین‌المللی را پرداخت نمی‌کرد در این گروه هزینه‌های حمل کالا تا بندر مقصد را بر عهده می‌گیرد. بدین دلیل گاهی اوقات به این گروه قراردادهای حمل و ارسال نیز می‌گویند.
همانند گروه F فروشنده تشریفات ترخیص صادراتی کالا را انجام می‌دهد و استاد را تهیه می‌کند و به خریدار تحویل می‌دهد. نکته بسیار مهم در این دسته محل انتقال خطر از فروشنده به خریدار است. محل انتقال خطر در این دسته همانند دسته F در بندر یا شهر مبدأ است.
به بیان دیگر در دو قاعده CFR و CIF که ویژه حمل دریایی هستند محل و زمان انتقال خطر از فروشنده به خریدار تا ردشدن کالا از نرده یا ریل کشتی است. در نسخه سال (۲۰۰۰) به بیان دیگر با وجود اینکه فروشنده هزینه حمل تا مقصد را پرداخت نموده است؛ اما از زمان ردشدن کالا از نرده یا ریل کشتی دیگر هیچ‌گونه مسئولیتی بابت خطراتی که کالا را تهدید می‌کنند را قبول نمی‌کند. قابل ذکر است در اینکوترمز ۲۰۱۰ این محل به کف انبار کشتی تغییر مکان داده و ریل کشتی دیگر مبنای محل انتقال خطر نیست.
در دو قاعده CPT و CIP نیز محل و زمان انتقال خطر همچون FCA است. به بیان دیگر زمانی‌که فروشنده کالا را به اولین متصدی حمل تحویل می‌دهد، هیچ مسئولیتی در قبال خطرات و صدمات احتمالی وارده به کالا ندارد. بنابراین، علی‌رغم اینکه فروشنده پرداخت هزینه حمل را بر عهده می‌گیرد و حتی در دو قاعده CIF و CIP کالا را بیمه هم می‌نماید؛ اما ریسک و خطرات آن را نمی‌پذیرد و محل انتقال ریسک در همان کشور مبدأ است.
انواع اینکوترمز: گروه چهارم D
تفاوت اساسی این گروه با گروه C که شامل چهار قاعده بود، افزایش تعهدات و ریسک‌ها و خطرات فروشنده است. فروشنده که در گروه قبل مسئولیت ریسک و خطرات کالا از جمله آسیب‌دیدگی و مفقودشدن بعد از تحویل کالا به اولین متصدی حمل یا ردشدن کالا از نرده یا ریل کشتی را نمی‌پذیرفت، و حتی در بعضی قواعد تعهد بیمه کردن کالا را هم بر عهده نداشت. در گروه D ریسک‌ها و خطرات حمل کالا تا بندر یا محل مقصد در مرز یا داخل کشور خریدار را بر عهده می‌گیرد.
هر چند فروشنده در هیچ‌کدام از قواعد این گروه به لحاظ حقوقی تعهد و وظیفه‌ای برای بیمه نمودن کالا در برابر خریدار ندارد و لزومی ندارد در مقصد زمان تحویل کالا بیمه‌نامه باربری بابت حمل از مبدأ تا مقصد به خریدار ارائه نماید؛ اما برای پوشش خطراتی که هزینه‌ها و مسئولیت‌های آن را بر عهده دارد بهتر است کالا را بیمه نماید.
همانند گروه C فروشنده تشریفات ترخیص صادراتی کالا را انجام و اسناد را تهیه و به خریدار تحویل می‌دهد. در تمامی قواعد این گروه فروشنده هزینه حمل کالا تا کشور مقصد را پرداخت و ریسک‌های آن را بر عهده می‌گیرد. پنج قاعده این گروه عبارت‌اند از: DDU ،DEQ ،DES ،DAF و DDP. در این گروه حرف D مخفف واژه Delivered است که در فارسی به تحویل داده شده ترجمه می‌گردد. در دسته D فروشنده خطرات را تا محل کشور خریدار یا مقصد می‌پذیرد.
- در همین رابطه: تقسیم هزینه ها در قاعده اینکوترمز
نتیجه‌گیری
شناخت انواع اینکوترمز می‌تواند به شما درک بهتری از جزئیات قواعد و مقررات بازرگانی بین‌الملل بدهد. تنظیم قراردادها مطابق با این استانداردها از بروز مشکلات احتمالی پیشگیری می‌کند و چنانچه شرایط نامطلوبی شکل بگیرد به شما این اجازه را می‌دهد ضرر و زیان‌های وارده را مطابق قرارداد پیگیری کنید.
شرکت بازرگانی بین الملل و ترخیص کالا دیده‌بان تجارت با بیش از 10 سال سابقه در حوزه واردات کالا، صادرات، حمل‌ونقل بین‌المللی، ثبت سفارش خارجی، انتقال ارز و تزانزیت فعالیت دارد. ما در تمامی مراحل تجارت بین‌الملل و فرامرزی همراه شما خواهیم بود. جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره با شماره: 09178295849 تماس حاصل فرمایید.