حمل‌ونقل و جابجایی انسان و کالا از نقطه‌ای به نقطه دیگر از خصلت‌های ذاتی بشر است و همواره از زمان‌های باستان مورد توجه بوده است. حمل‌ونقل ریلی، هوایی و جاده‌ای و دریایی از انواع حمل‌ونقل هستند
کشتیرانی با حمل کالا از طریق دریا سهم بسزایی از حمل‌ونقل را به خود اختصاص داده است.
امروزه عمده‌ترین راه حمل‌ونقل از طریق دریاست و با پیشرفت علم و تکنولوژی پیشرفت‌های زیادی در این زمینه بوده آورده است. و همچنین حمل‌ونقل از طریق دریا تاثیر بسزایی در واردات و صادرات داشته است.
حمل‌ونقل دریایی
روند جابجایی افراد کالا را به وسیله قایق، کشتی و دیگر شناورها از روی دریاها و اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه است که اغلب برای مقاصد بازرگانی و نظامی انجام می‌گیرد.
کشتی و انواع آن
کشتی‌ها را می‌توان از نظر مسیر حمل به کشتی‌های لاینر و ترامپ و از نظر نوع ساخت به کشتی‌های کالاهای عمومی، فله‌بر مخصوص O.B.O، تانکرنفت، کانتینربر و کشتی‌های رو-رو تقسیم‌بندی کرد.
کشتی‌ها از نظر مسیر حمل به انواع ذیل طبقه‌بندی می‌گردد
1) کشتی‌های لاینر (خطوط منظم)
این کشتی‌ها در خطوط دریایی مشخص و با برنامه معینی فعالیت می‌کنند.
2) کشتی‌های ترامپ (خطوط نامنظم)
این کشتی‌ها در خطوط معینی فعالیت نمی‌کنند و به هر نقطه‌ای که صاحب کالا بخواهد حمل می‌کنند.
کشتی‌ها از نظر نوع ساخت به انواع ذیل طبقه‌بندی می‌گردند:
1) کشتی‌های حامل کالاهای عمومی (جنرال کارگو)
این کشتی‌ها طوری ساخته شده‌اند که برای حمل‌ونقل کالاهای گوناگون قابل استفاده می‌باشند، به طور معمول در این کشتی‌ها، این کالاها به صورت بسته‌بندی شده حمل می‌گردند.
الف) کشتی‌های (HANDY SIZE) با ظرفیت بارگیری 10/000 تا 35/000 تن.
ب) کشتی‌ها (HANDY MAX) با ظرفیت بارگیری 35/000 تا 50/000 تن.
ج) کشتی‌های (PANA MAX) دارای ظرفیت بارگیری حداکثر تناژ تعریف شده می‌باشند، زیرا سایز این کشتی‌ها عبارت است از حداکثر اندازه‌ای که قادر است از کانال پاناما عبور نماید.
د) کشتی‌های (CAPE SIZE) این کشتی‌ها، به دلیل بزرگی بیش از حد، قادر به عبور از کانال پاناما نبوده و برای گذر از اقیانوس اطلس به اقیانوس آرام مجبور هستند از دماغه هورن در جنوب کشور شیلی عبور کنند؛ کالای غالبی که این کشتی‌ها حمل می‌نمایند ذغال سنگ یا سنگ آهن می‌باشد.
2 – کشتی‌های فله‌بر مخصوص
طراحی این نوع کشتی‌ها به نحوی است که تنها می‌توانند یک یا دو نوع محموله را حمل نمایند؛ مانند کشتی‌ها ویژه حمل شکر یا گندم یا سنگ‌های معدنی.
3 – کشتی‌های (O.B.O): این کشتی‌های می‌توانند چند نوع محموله را حمل نمایند؛ هدف از ساخت آنها این است که در سفر برگشت بدون بار نباشند. این کشتی‌ها انواع محموله‌های فله از جمله نفت، سنگ معدنی و… را حمل می‌کنند.
4 – کشتی‌های تانکر نفت: این کشتی‌ها برای حمل نفت و محمولات نفتی ساخته شده‌اند و سرعت بارگیری و تخلیه در این کشتی‌ها به دلیل استفاده از پمپ از کشتی‌های دیگر سریع‌تر است.
5 – کشتی‌های (RO-RO): این کشتی‌ها مجهز به سکوی مخصوص در قسمت جلو یا عقب یا پهلو به نام RAMP بوده و برای حمل وسایل نقلیه (حمل ابر یا مسافر) مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ این کشتی‌ها دارای طبقات مختلف و تحرک هستند تا از فضای آن حداکثر استفاده به عمل آید و وسایل نقلیه می‌توانند به طور مستقیم به این کشتی‌ها وارد و یا از آن خارج شوند.
-در حال حاضر 4 دسته‌ی مشخص از کشتی‌های RO-RO به شرح زیر وجود دارند:
الف) RO-ROهای چند منظوره
ب) RO-ROهای مجهز به چرثقیل
ج) RO-ROهای حمل مسافر و کالا که به آنها RO-MAX هم گفته می‌شود.
د) RO-ROهای که مختص حمل خودرو هستند و در صنعت خودروسازی برای واردات و صادرات مورد استفاده قرار می‌گیرند که به آنها PURE CAR CARRIERS هم می‌گویند.
6 – کشتی‌های کانتینربر: این کشتی‌ها برای حمل انواع محمولات با بسته‌بندی کانتینر ساخته شده‌اند، سهولت بارگیری و حمل کانتینرها امتیاز مهمی به حساب می‌آید.
الف) کشتی‌های تغذیه‌کننده (FEEDER) با ظرفیت بارگیری 100 تا 500 TEU
ب) کشتی‌های (FEEDER MAX) با ظرفیت بارگیری 500 تا 1000 TEU
ج) کشتی‌های (HANDY) با ظرفیت بارگیری 1000 تا 2000 TEU
د) کشتی‌های (SUB PANAMAX) با ظرفیت بارگیری حداقل 2000 تا 3000 TEU
و) کشتی‌های (POST PANAMAX) با ظرفیت بارگیری بیش از 4000 TEU.
مزایای حمل‌ونقل دریایی:
از مزایای حمل‌ونقل دریایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف)نسبت به روش‌های حمل‌ونقل ارزان‌تر بوده و در نتیجه بیشترین حجم تجارت از راه آبی صورت می‌گیرد.
ب) ثابت بردن نرخ کرایه
ج) توانایی در حمل کالا با حجم زیاد
د) ایمین بالا در حمل‌ونقل.
معایب حمل‌ونقل دریایی:
در مقابل مزیت‌های استفاده از این روش تنها عیب آن مدت زمان تحویل کالاست که زمان بیشتری نسبت به حمل زمینی و هوایی طول می‌کشد.
تعاریف اصطلاحات:
متصدی حمل (Carrier): شخصی حقیقی یا حقوقی که در مقابل دریافت کارمزد حمل کالا و مسافر را با وسیله حمل شخصی به عهده می‌گیرد.
کارگزار حمل (Forwarder): شخصی حقیقی یا حقوقی که در مقابل دریافت کارمزد، حمل‌ونقل را از ابتدا تا پایان برنامه‌ریزی می‌کند.
بارنامه تمیز(Clean): بارنامه‌ای که مشروط نبوده و توضیحات نداشته باشد.
بارنامه بیات (Stale): بارنامه‌ایست که در هنگام ارائه به بانک بیشتر از 21 روز از صدورش گذشته باشد.
Partial shipment: مجاز بودن حمل به دفعات کالای یک اعتبار.
Trans shipment: به مجاز بودن انتقال کالا از یک وسیله به وسیله حمل دیگر.
نتیجه‌گیری:
به‌طور یقین حمل‌ونقل بعنوان تنها عامل توسعه محسوب نمی‌شود، اما یکی از اصلی‌ترین و کلیدی‌ترین عناصر توسعه به حساب می‌آید.
حمل‌ونقل بر توسعه‌ی تمام بخش‌های جامعه از جمله کشاورزی، توریسم، خدمات تاثیر می‌گذارد.
خطوط کشتیرانی با حمل کالا از طریق دریا سهم عمده‌ای در جابجایی کالا دارد و عمده‌ترین روش آن کشتیرانی تجاری است.
با گذشت زمان و افزایش معاملات بازرگانی اهمیت این نوع حمل‌ونقل هم دو چندان شده است.
حمل‌ونقل دریایی به جهت صرفه‌جویی‌های که در هزینه می‌کند جایگاه ویژه‌ای در جهان پیدا کرده است.
وجود یک شبکه حمل‌ونقل کارا می‌توان مشوق تولیدکنندگان باشد چون باعث می‌شود مواد خام و کالاهی واسطه با کمترین هزینه وارد شوند و همچنین دسترسی به بازارهای مصرفی دوردست هم آسان‌تر می‌گردد.
بنابراین بهبود حمل‌ونقل می‌تواند بهترین عامل در جهت کاهش بهای تمام شده کالا و رشد تجارت باشد.