حمل و نقل دریایی بین المللی از دوران باستان شروع شده و با گذر زمان و توسعه تجارت، به یکی از اصلی‌ترین روش‌های حمل و نقل جهانی تبدیل شده است. این روش جابه‌جایی کالا و مسافر به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و اساسی‌ترین روش‌های حمل و نقل بین المللی به حساب می‌آید که تاریخچه‌ای بسیار پربار دارد. از زمان‌های قدیم، انسان‌ها برای انتقال کالا و مسافر از کشتی‌های چوبی و لبه‌دار در دریاها و رودخانه‌ها استفاده می‌کردند. با کشف سرزمین‌های جدید و گسترش تجارت بین‌المللی، صنعت کشتیرانی رونق یافت و به تدریج توسعه یافت.
حمل و نقل دریایی بین المللی به روش مدرن
پس از انقلاب صنعتی و پیشرفت تکنولوژی، حمل و نقل دریایی به شکلی کاملاً جدید و پیشرفته‌تر تبدیل شد و امروزه به عنوان یکی از روش‌های اصلی برای حمل بار و تجارت بین‌المللی شناخته می‌شود.
حمل و نقل دریایی به عنوان یکی از بهترین روش‌های حمل و نقل بین المللی شناخته می‌شود، که بازرگانان و تاجران به طور گسترده از آن استفاده می‌کنند. در حقیقت، حدود۷۰ تا ۸۰ درصد از حمل و نقل بین المللی از طریق آب های آزاد انجام می‌شود.
حمل و نقل دریایی بین المللی امروزه نقش بسیار مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می‌کند. موقعیت جغرافیایی مناسب ایران در خاورمیانه باعث شده است که صادرات و واردات زیادی از این کشور به نقاط مختلف جهان صورت بگیرد. بنابراین، دولت از سیستم حمل بار دریایی به عنوان یکی از راهکارهای توسعه روابط تجاری با کشورهای مختلف استفاده می‌کند. روش حمل دریایی برای تجارت بین المللی بسیار اساسی و کارآمد است.
بنادر و تجهیزات مرتبط با حمل و نقل دریایی امروزه با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی، بهبود یافته و توسعه یافته‌اند. این امکانات اجازه می‌دهند که عملیات بارگیری و تخلیه به سرعت و با اطمینان بالا انجام شود.
حال با این مقدمه، به بررسی ویژگی‌ها، کارکردها، مزایا و معایب حمل و نقل دریایی بین المللی می‌پردازیم.
- بیشتر بخوانید: 0 تا 100 واردات از چین بدون گمرک
مزایا و معایب حمل و نقل دریایی بین المللی
اصطلاح Maritime transport به معنای انتقال مسافران یا کالاها از طریق مسیرهای دریایی با استفاده از انواع کشتی‌ها است. با توجه به مزایای فراوان حمل و نقل دریایی بین المللی نسبت به سیستم‌های حمل و نقل هوایی و زمینی، بیش از 70 درصد حجم وزنی و بیش از 80 درصد ارزش مالی جابجایی کالا از طریق این سیستم انجام می‌شود. یکی از مزایای اساسی حمل و نقل دریایی نسبت به حمل و نقل هوایی، هزینه کمتر آن در سیستم لجستیکی است. همچنین، تجارت دریایی دارای تاریخچه‌ای بسیار قدیمی است که به تمدن‌های مختلفی از جمله پارسیان، رومیان، مصریان، آشوریان، فنیقیه و مردمان شرق آسیا بازمی‌گردد که از آن بهره می‌برده‌اند.مزایا و معایب حمل دریایی نسبت به سایر روش‌های حمل‌ونقل بین‌المللی به شرح زیر است:
مزایا
- هزینه کمتر در جابجایی بارهای با حجم بالا.
- هزینه تعمیر و نگهداری کمتر نسبت به حمل و نقل ریلی، جاده‌ای و هوایی
- مناسب‌ترین شیوه حمل‌ونقل کالاهای عظیم‌الجثه.
- امکان جابجایی کانتینرهای حمل بار کشتی در مسیرهای زمینی و ریلی.
- ایمنی بالا در برابر حوادث
- امنیت بالا به دلیل پلمپ شدن کانتینر حمل بار.
- تنوع زیاد انواع کشتی حمل بار که انعطاف‌پذیری حمل دریایی را افزایش می‌دهد.
معایب
- سرعت کمتر جابجایی بار نسبت به سایر شیوه‌های حمل.
- تاخیر در انتقال بار به دلیل شرایط آب و هوایی نامناسب.
- انعطاف‌پذیری کمتر از لحاظ مسیر و زمان‌بندی حمل‌ونقل.
- مشکلات در رهگیری بار در حمل‌ونقل دریایی.
- نیاز به جابجایی زمینی بار تا مقصد اصلی پس از رسیدن محموله به بندر.
انواع کشتی ها جهت حمل‌ونقل دریایی کالا
همانطور که ذکر شد، هدف اصلی از حمل و نقل دریایی بین المللی، جابجایی کالا یا مسافر است. برای این منظور، انواع مختلفی از کشتی‌ها استفاده می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- کشتی‌های حمل کانتینر.
- کشتی‌های حمل بار فله.
- کشتی‌های تانکر.
- کشتی‌های مسافربری.
- کشتی‌های جنگی و نظامی.
- کشتی‌های حمل خودرو و ماشین‌آلات صنعتی.
- دارای کاربری خاص.
هزینه های حمل و نقل دریایی بین المللی
هزینه حمل بار با کشتی نیز، همانند سایر شیوه‌های حمل و نقل، بستگی به عوامل مختلفی دارد. این عوامل شامل مبدا و مقصد، نوع بار، حجم و وزن بار، و همچنین روش جابجایی است که مالک بار انتخاب می‌کند.
نوع بار دریایی نیز از جمله عوامل تأثیرگذار بر هزینه حمل بار با کشتی است. بار می‌تواند فله، بسته‌بندی، خطرناک، ماشین‌آلات و یا دیگر انواع باشد، و هر کدام از این انواع تعرفه و هزینه‌های خود را دارند.
در ادامه به برخی از این پارامترها اشاره می‌شود:
- بارهای فله
- محصولات بسته‌بندی شده و کانتینری
- بارهای خطرناک
- بارهای فاسد شدنی که نیاز به کانتینرهای خاص خود دارند
- مایعات
- ماشین‌آلات و بارهای Ro-Ro
کشتی‌های رو-رو Roll-on/roll-off به کشتی باری اطلاق می‌شود که برای حمل محموله‌های چرخ دار شامل خودرو ، کامیون، اتوبوس و بولدوزر ، ماشین آلات راه سازی… طراحی شده‌اند و منحصرا برای حمل و نقل این محصولات از طریق دریا هستند.
روش‌های حمل
یک کشتی دریایی می‌تواند بسته به نوع و حجم خود به سه شیوه فله، فول بار FCL و یا خرده بار جابجا شود. طبیعتاً انتخاب هر یک از این روش‌ها در هزینه حمل بار با کشتی تأثیرگذار است.
- بار فله (BULK):
در صورتی که نوع بار به گونه‌ای باشد که نیاز به بسته‌بندی و کانتینر نداشته باشد، به صورت فله BULK با کشتی حمل می‌شود. برخی بارهایی مانند مصالح ساختمانی، غلات، مواد معدنی و شکر از جمله بارهای فله هستند. به دلیل عدم نیاز به کانتینر و فضای کمتری که اشغال می‌کند، هزینه حمل بار با کشتی برای بار فله بسیار مناسب‌تر است. - فول بار FCL:
اگر حجم بار به اندازه‌ای باشد که نیاز به یک کانتینر کامل داشته باشد، از روش فول بار FCL استفاده می‌شود. این روش به معنای استفاده از یک کانتینر دربسته برای حمل بار است. - بار خرده LCL:
در صورتی که حجم بار کافی نباشد تا یک کانتینر را پر کند، مالک بار می‌تواند بخشی از یک کانتینر را اجاره کند که به آن LCL گفته می‌شود. این کار باعث می‌شود هزینه حمل بار با کشتی برای مالک بار به صرفه‌تر شود.
حجم و ظرفیت کانتینرها
در سیستم حمل و نقل دریایی بین المللی از انواع مختلف کانتینرها با ابعاد و کاربردهای متنوع استفاده می‌شود. کانتینرهای استاندارد معمولاً به اندازه‌های 10، 20، 30 و 40 فوتی تقسیم می‌شوند. بیشترین کانتینرهای مورد استفاده عموماً 20 و 40 فوتی هستند. حجم کانتینر 20 فوتی حدود 30 متر مکعب و ظرفیت آن 20 تن است. ابعاد تقریبی یک کانتینر 40 فوتی شامل 6 متر طول، 2.30 متر ارتفاع و 2.30 متر عرض می‌باشد.
قوانین گمرکی در حمل و نقل دریایی
ترخیص کالا به مجموعه‌ای از اقدامات قانونی و مالی گفته می‌شود که برای به دست آوردن اجازه ورود یا خروج کالا از کشور انجام می‌شود. مسئولیت صدور این مجوزها عمدتاً بر عهده گمرک است.
به طور ساده، ترخیص به اظهار کالا در گمرک و دریافت مجوز خروج آن از گمرک اطلاق می‌شود.
مراحل ترخیص کالا وارداتی و خروج کالای صادراتی با یکدیگر متفاوت است. دستورالعمل‌ها و قوانین گمرکی در ترخیص کالا وارداتی را می‌توان به این مراحل هشت‌گانه تقسیم کرد:
- ثبت اظهار در سامانه گمرک و ارائه اسناد مورد نیاز
- تایید فنی و احراز هویت، دریافت شماره ثبت (کوتاژ)
- ارزیابی کالا
- اخذ مجوز
- تعیین تعرفه
- پرداخت و صدور سند ترخیص
- بارگیری و انبارداری
- خروج کالا
- بیشتر بخوانید: مراحل ترخیص کالا از گمرک
مراحل ترخیص در این روش
واردکننده می‌تواند خود این مراحل را انجام دهد و یا اینکه به شرکت‌ها یا افراد ترخیص کالا واگذار کند. در ادامه، توضیحاتی مختصر درباره این مراحل هشت‌گانه ارائه می‌شود.
- ثبت اظهار در سامانه گمرک و ارائه اسناد لازم: در ابتدای ورود کالا به گمرک، مالک بار باید اطلاعات را در سامانه EPL ثبت کند. این مرحله شامل اظهار کالا است و اسناد مورد نیاز شامل کارت بازرگانی، گواهی مبدا، ثبت سفارش، لیست عدل بندی و…
- تایید فنی و احراز هویت، دریافت شماره ثبت (کوتاژ): اسناد مورد بررسی قرار می‌گیرد و شماره کوتاژ صادر می‌شود.
- ارزیابی کالا: ارزیابی کالا و مطابقت اسناد با آن صورت می‌گیرد.
- اخذ مجوز: در این مرحله، مجوزهای بهداشتی، مخابراتی، پزشکی و… تهیه و ارائه می‌شود.
- تعیین تعرفه: تعرفه‌ها و مجوزها بررسی و تایید می‌شوند.
- پرداخت و صدور سند ترخیص: پرداخت مبلغ حق گمرکی و صدور پروانه سبز گمرکی انجام می‌شود.
- بارگیری و انبارداری: تسویه با شرکت حمل و نقل و انبار انجام می‌شود و مجوز بارگیری صادر می‌شود.
- خروج کالا: کالا برای رسیدن به مقصد رهسپار می‌شود.
- در همین رابطه: قوانین امور گمرکی
- در همین رابطه: لیست کالاهای وارداتی به ایران 1402
سخن پایانی
حمل و نقل دریایی بین المللی جایگاه خاصی در لجستیک و تأمین تدارکات دارد و به‌عنوان مهم‌ترین روش حمل و نقل شناخته می‌شود. این روش علاوه بر اینکه بسیار امن و مطمئن است، قیمتی مقرون به صرفه هم دارد که برای تجار و بازرگانان یک فاکتور کلیدی به شمار می‌آید. اگرچه در این زمینه ریسک‌هایی مثل طوفان، شرایط نامساعد آب و هوایی، غرق شدن و حملات دزدان دریایی وجود دارد ولی کماکان مزایای این روش نسبت به معایب آن بسیار بیشتر است.
در این مطلب تمام مزایا و شرایط حمل بار از طریق مسیرهای دریایی را توضیح دادیم؛ امیدواریم که این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد. شرکت بازرگانی بین المللی و ترخیص کالا دیده بان تجارت با بیش از 10 سال سابقه در زمینۀ امور و تشریفات گمرکی کلیه خدمات مربوط به صادرات کالا و واردات، انتقال ارز، حمل و نقل بین‌المللی، ترانزیت، ثبت سفارش خارجی و ترخیص را به شما بازرگانان و تجار عزیز ارائه می‌کند. جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت راهنمایی و مشاوره با شماره تلفن: 09178295849 تماس حاصل فرمایید.